Gifgasroute

Vlak naast ons vakantieverblijf De Reünie in Langemark hangt een bordje met de aanduiding ‘Gifgasroute’. Dit heeft niks te maken met een omleidingsroute voor vrachtwagens met gevaarlijke stoffen ofzo. Nee, dit bord is onderdeel van een fietsroute die voert langs plekken die doen herinneren aan het gebruik van gifgassen op deze plek honderd jaar geleden. Misschien niet het eerste waar je aan denkt als je een vakantiewoning huurt…

Tijdens de Tweede Slag om Ieper werd in dit gebied door de Duitsers voor het eerst chloorgas gebruikt als wapen. Chloorgas had als voordeel dat het in Duitsland op grote schaal beschikbaar was. Op 22 april 1915 werden de gasflessen voor het eerst opengedraaid. Een grote gaswolk van 6 kilometer bij 900 meter trok over het Franse front. Het voordeel van chloorgas was dat de wolk ook snel weer optrok. Duitse soldaten konden dus snel oprukken en zagen tot hun eigen verbijstering dat binnen no time werd al het leven in de directe omgeving vernietigd was. Geen mens, geen  dier, geen insect had het gifgas overleefd. Vanaf 1917 werd hier naast chloorgas ook mosterdgas gebruikt, dat we vandaag de dag nog kennen onder de naam Ieperiet.

Gifgasmonument in Bikschote

In Bikschote, op een steenworp afstand van Langemark, staat een groot metalen kruis, als Frans monument ter nagedachtenis aan de gifgasaanvallen. Op het monument staat vermeld dat dit monument in 1942 werd vernietigd, kennelijk in een poging om hun eigen geschiedenis uit te wissen. Uiteraard is het na de Tweede Wereldoorlog weer opgericht.

Het meest indrukwekkende monument ter nagedachtenis aan de gifgasaanvallen van 1915 staat echter aan de andere kant van Langemark. Op de hoek van het kruispunt van de Brugseweg met de Zonnebekestraat staat het beeld van The Brooding Soldier. Dit monument is opgericht ter nagedachtenis aan de 2.000 Canadese slachtoffers van de gasaanvallen. De Canadese soldaten waren enkele weken eerder de Franse linies komen versterken. Onbekend met de gifgassen probeerden ze te overleven met natte zakdoeken voor hun mond. Dit mocht uiteraard niet baten.

Het beeld toont een hoge zuil met daarop een rouwende Canadese soldaat leunend op de kolf van zijn geweer. Deze houding, de ‘arms reversed’ is een traditionele groet aan de gesneuvelden. Het monument is ontworpen door F.C. Clemenshaw. Aanvankelijk zou dit beeld bij alle Canadese begraafplaatsen worden geplaatst, maar dat werd te kostbaar. Daarom is het bij dit unieke, indrukwekkende monument gebleven.

The Brooding Soldier

Maar laten we nu niet denken dat het gebruik van gifgassen uitsluitend was voorbehouden aan de Duitsers. De Britten hadden al snel een antwoord – met dezelfde wapens – klaar. Helaas ging dat op 25 september 1915 bij het Franse Loos volledig mis. Waar de Duitsers succesvol gebruik maakten van de gunstige wind, werden de gifgassen van de Britten door tegenwind weer teruggedreven naar de eigen troepen, met fatale gevolgen. Een grappig scenario misschien voor een tekenfilm of een comedy, ware het niet dat het zo treurig was…

Het is mooi om te zien dat de natuur in de Westhoek zich honderd jaar later volledig hersteld heeft van de gifgasaanvallen. In de vruchtbare kleigrond in deze omgeving is weer groen en er wordt volop aardappelen, mais, uien en prei verbouwd in deze omgeving. Toch schijnt het aantal kankergevallen hier nog altijd bovengemiddeld hoog te zijn…