Kerstbestand: voetballen in niemandsland

Het zit erop, ruim een week hebben mijn vrouw Karen en ik gereisd langs het Belgische deel van het Westfront van de Eerste Wereldoorlog, van Nieuwpoort tot aan Ploegsteert. En iedere dag heb ik verslag gedaan via deze blog. Mijn laatste bijdrage schrijf ik vanuit huis in Zaandam en wil ik wijden aan de Christmas Truce: de spontane korte vrede in de oorlog in december 1914. Over voetbal en oorlog...

Herdenkingsbeeld in de jeugdherberg in Mesen

Eén van de meest wonderlijke gebeurtenissen in de Eerste Wereldoorlog speelt zich af op kerstavond 1914. Het is ijzig koud, de Engelsen en Duitsers hebben zich ingegraven in hun loopgraven. Het stuk niemandsland is slechts enkele tientallen meters breed, de beide konden elkaar letterlijk horen. Vanuit de Duitse loopgraven klonk ineens gezang… “Stille Nacht, heilige Nacht…” De Engelsen worden uitgenodigd om op hun beurt een kerstlied in te zetten. Dat deden ze. Over en weer werden kerstliederen gezongen en werd voor elkaar geapplaudisseerd. 

Vanuit de Duitse loopgraaf klonk het voorstel om de loopgraven uit te komen en om elkaar halverwege, in niemandsland, te ontmoeten. “We good… we no shoot”. Uiteraard aarzelen de Engelsen, dit kon een valstrik zijn, maar ze gingen toch op het voorstel in. Midden in het niemandsland ontstond een uitwisseling van drank, sigaretten, chocolade en kerstpresentjes. Vijanden maakten kennis met elkaar en deelden foto’s en verhalen met elkaar. Heel even was het vrede!

Voetbal is oorlog, oorlog is voetbal

Ze spraken af om elkaar de volgende dag opnieuw te ontmoeten. Dat gebeurde ook. In niemandsland werd een partij voetbal gespeeld tussen de Duitsers en de Engelsen. Voetbal is oorlog en oorlog is dus ook voetbal! Volgens de overlevering wonnen – zoals gewoonlijk –  de Duitsers, maar daar lag niemand wakker van. Gewone soldaten hebben een oorlog stil weten te leggen.

Uiteraard was de legerleiding not amused. Er werden schijnbeschietingen uitgevoerd om het te doen lijken alsof de oorlog gewoon doorging. Duitsers en Engelsen waarschuwden elkaar als er geschoten werd, of richten expres over de vijandelijke linies heen. 

Beide partijen maakten ook van de gelegenheid gebruik om de vele lichamen in niemandsland te bergen en te begraven. Soms woonden ze daarbij zelfs elkaars herdenkingsceremonies voor gevallen kameraden bij.

Maar deze situatie kon niet blijven duren. Na de kerst werd op last van de legerleiding de strijd weer hervat. Mannen die enkele dagen ervoor samen hadden gevoetbald of drank hadden uitgewisseld, waren nu weer ‘gewoon’ vijanden en beschoten elkaar letterlijk op leven en dood. 

Houten kruis in het weiland waar het kerstbestand
zou zijn begonnen

In een weiland tussen Mesen en Ploegsteert staat een houten kruis, als herinnering aan de plaats waar deze gebeurtenis plaats heeft gevonden. Eigenlijk is het een symbolische plek (al vond het weldegelijk hier plaats), want dergelijke kerstonderbrekingen vonden langs het hele west- en oostfront plaats. Vlakbij het houten kruis zijn in 2014 twee kleine loopgraven gereconstrueerd, voorzien van poppy’s en prikkeldraad. Daartussen, in het ‘niemandsland’ een roestige bal op een sokkel (een granaathuls). Daarvoor liggen allerlei voetballen van over de hele wereld, meegebracht door bezoekers die hier de Christmas Truce van 1914 hebben herdacht.

Zoals gezegd: onze reis zit erop. Maar de blog gaat verder, want er valt nog genoeg te vertellen over de Eerste Wereldoorlog (en misschien af en toe weleens een zijpad). De komende bijdragen zullen niet dagelijks zijn, maar zullen wel met enige regelmaat verschijnen op deze pagina. Bedankt voor het meelezen en virtueel meereizen. Ik hoop dat hiermee ik iets van mijn fascinatie over de Grote Oorlog heb kunnen overbrengen.