Reisgidsen naar het front

Ik ga op vakantie en ik neem mee... een reisgids! Maar hoe weet ik nu welke reisgids het beste is voor een weekje 'slagveldvakantie' rond Ieper? Welke reisgids kan ik nu het beste gebruiken op mij zoektocht naar monumenten, musea en begraafplaatsen uit de Eerste Wereldoorlog in de Belgische Westhoek? Een klein overzicht van enkele reisgidsen die ik deze week tot mijn beschikking heb...

Er zijn bibliotheken vol reisgidsen geschreven naar de sporen van de Eerste Wereldoorlog. Al in 1917, dus nog tijdens de oorlog verschenen de eerste 'battlefield guides' naar het front. Bandenboer Michelin bracht een hele serie reisgidsen uit met dagtripjes langs de ruïnes van België en Noord-Frankrijk. Deze gidsen zijn gewilde verzamelaarsobjecten. Ik heb een aantal van deze gidsen in mijn kast staan, waaronder enkele herdrukken. Alle gidsen zijn tegenwoordig online te bekijken via www.archive.org.

Om mij heen ligt een stapel reisgidsen, meegesleept uit Nederland... en een aantal hier op de kop getikt tijdens de afgelopen week. Allemaal zijn ze op hun eigen manier "absoluut onmisbaar" voor me. De eerste is "Gids voor de slagvelden 1914-1918", inderdaad een gids van Michelin. Maar dit is er eentje uit 2014; een zeer actuele heruitgave dus. Je zou bijna denken dat dat iets met de 100-jarige herdenking van vorig jaar te maken heeft. Deze nieuwe uitgave bevat ook een enkele facsimile pagina's uit de oude gidsen. Een handzame gids, ingedeeld naar regio, met zoveel mogelijk informatie op de vierkante centimeter.

Dodendraad

Een groot ijzeren hek langs de Nederlandse grens, met daarop 2.000 volt, om te voorkomen dat vluchtelingen ons land binnenkomen. Een bizar idee? Nog geen honderd jaar geleden was het werkelijkheid! Langs de gehele Nederlands-Belgische grens hadden Duitsers zich zo’n ijzeren gordijn neergezet, de zogenaamde Dodendraad.
 

Opvang van Belgische vluchtelingen in Bergen op Zoom
(bron:www.ssew.nl)

Nadat de Duitsers op 4 augustus 1914 België binnenvielen, wilden zij zo snel mogelijk doorstoten naar de havenstad Antwerpen.  Gaandeweg stuitten ze op weerstand van het Belgische leger en de bevolking. Desondanks wisten ze op 10 oktober 1914 de stad Antwerpen in te nemen. De Antwerpse bevolking vluchtte naar het veilige, neutrale Nederland. Een enorme mensenstroom ging te voet, per fiets, met paard-en-wagen en met hand- en hondenkarren in de richting van de Nederlandse grens. In steden als Roosendaal en Bergen op Zoom werden in allerijl tentenkampen opgericht en mensen werden in scholen, kerken en bij particulieren ondergebracht. Om de vluchtelingen te spreiden, werden ze door het hele land opgevangen.

Bier en koekjes

Na de wat sombere bijdrage van gisteren over de gifgasaanvallen, vandaag een iets luchtiger verhaal over twee wereldberoemde streekproducten: de koekjes van Jules Destrooper en het bier van Westvleteren. Toch is ook hier een link met de Eerste Wereldoorlog niet ver weg.

Bij het binnenrijden van het plaatsje Lo valt op hoe oud dit plaatsje is: een historische stadspoort, half over de invalsweg, een Middeleeuws stadhuis, een prachtige oude kerk en een grote waterput uit 1404. Maar zoals in zoveel plaatsen in deze omgeving: schijn bedriegt. Hoewel het dorp achter de frontlinie lag, is het tijdens de Grote Oorlog weldegelijk beschoten. Veel van de ‘historiserende bouw’ dateert dus van de jaren ’20 van de vorige eeuw en is dus nog geen honderd jaar oud…

De zoete lucht in Lo verraadt meteen dat hier koekjes worden geproduceerd; een overbekende geur voor een geboren en getogen Zaankanter!  Hier staat de fabriek van Jules Destrooper, die hier in 1886 begon met de productie van de overbekende wafeltjes in de kenmerkende blauw-witte doosjes. Naast de fabriek is een “bezoekers- & innovatiecentrum”, waar een permanente expositie is te zien over de geschiedenis van het bedrijf. Het bezoek wordt afgesloten met gratis kop koffie en een proeverij van koekjes, die zichzelf even later probleemloos terug betaalt in de shop, waar alle soorten koekjes van het bedrijf worden verkocht.

Gifgasroute

Vlak naast ons vakantieverblijf De Reünie in Langemark hangt een bordje met de aanduiding ‘Gifgasroute’. Dit heeft niks te maken met een omleidingsroute voor vrachtwagens met gevaarlijke stoffen ofzo. Nee, dit bord is onderdeel van een fietsroute die voert langs plekken die doen herinneren aan het gebruik van gifgassen op deze plek honderd jaar geleden. Misschien niet het eerste waar je aan denkt als je een vakantiewoning huurt…

De herdenkingskermis van Ieper

Broodjeszaak Het Beleg van Ieper

Sommige (zelfbenoemde) Nederlandse WO1-experts willen zich nog weleens denigrerend uitlaten over de ‘herdenkingskermis’ die Ieper zou zijn. Ja, natuurlijk bestaat dit gebied van het WO1-toerisme, als je de oorlog wegdenkt is er in deze regio niet al teveel te beleven. En ja,  die oorlog wordt hier ook ten volle uitgebuit… Overal is in winkels, restaurants en cafés wel een verwijzing naar De Grote Oorlog te vinden. En ja, bij de broodjeszaak ‘Het Beleg van Ieper’ kan ik een glimlach ook niet onderdrukken. De Eerste Wereldoorlog leeft hier. Maar mogen ze ook? Als ze ergens het recht hebben om honderd jaar na dato nog van die allesvernietigende oorlog te  ‘profiteren’, dan is het hier.

Op slagveldvakantie in de Belgische Westhoek

“Ga je nu alweer naar de Westhoek? Daar ben je toch al geweest?” Dat is een veel gehoorde reactie als ik vertel dat ik weer een week naar de omgeving van het Belgische Ieper ga om de vele monumenten, begraafplaatsen en musea rondom de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) te bezoeken.

In deze streek is heftig gevochten, zijn vele duizenden doden gevallen, zijn voor het eerst gifgas en vlammenwerpers gebruikt als wapens en is zoveel verwoest dat er letterlijk geen steen meer op de ander stond. Niet het eerste gebied dus waar je aan denkt als je op vakantie gaat.


Met deze serie bijdragen probeer ik inzicht te geven in mijn fascinatie voor ‘Den Grooten Oorlog’ en de redenen waarom ik hier nog lang niet ben uitgekeken.